مطالعات فضای مجازی ، دانشی است که انسان به وسیله آن بتواند جهان خوود را بهتر بشناسد؛ دانشی که آموزش آن در سده های پیشین حیات انسان وجود نداشت. اما با به وجود آمدن شبکه جهانی اطلاعات نیاز به آموختن چنین دامشی بیشتر شد. از آنجا که بخش عظیمی از زندگی انسان در این شبکه جهانی تعریف می شود افراد ناگزیر از آشنایی با چنین دانشی هستند. مطالعات فضای مجازی را می توان یک دانش فلسفی نسبت به فضای مجازی دانست چرا که این دانش درباره چیستی فضای مجازی توضیح می دهد و آگاهی افراد را نسبت به ویژگی ها، قابلیت ها و ضعف های این فضا افزایش می دهد.

فضای مجازی با ورود به دنیای انسان ها زندگی افراد را دچار تحول کرد. این تغییر و تحول با گذشت زمان افزایش یافت و نیاز انسان را به شناخت فضای مجازی بیشتر کرد. مطالعات فضای مجازی، امکان امکان شناخت فضای مجازی و تعامل با آن را برای افراد جامعه فراهم می کند. در حالی که افراد بدون داشتن این شناخت دچا سردرگمی معرفتی می شوند. از آنجا که اولین راه ارتباط برقرار کردن با هر دنیای جدیدی به میزان شناخت انسان از آن دنیا بستگی دارد. هر میزان شناخت از فضای مجازی بیشتر باشد امکان ارتباط درست و مداوم با این فضا افزایش می یابد.

یکی از راه های شناخت فضای مجازی شناخت خصوصیات این فضا می باشد.«شش خصیصه اساسی برای فضای مجازی عبارت است از: حافظه مجازی، دیجیتال بودن، تعاملی بودن، هایپر تکست بودن، واقعیت مجازی بودن و غیر مرکز بودن»(عاملی 1389) . در واقع با تعریف و شناخت این ویژگی ها درک روشنی از فضای مجازی در ذهن افراد شکل می گیرد. و افراد با تکیه بر این درک با فضای مجازی ارتباط برقرار می کنند. و ارتباط سازنده افراد با فضای مجازی زمانی شکل می گیرد که افرادبا شناخت خصیصه های فضای مجازی وارد چنین فضایی شوند. پس شناخت فضای مجازی از طریق ویژگی های ذاتی که برای این فضا شمرده می شود امکان پذیر است و عدم شناخت این ویژگی ها موجب می شود تا قدرت تفکر افراد در فضای مجازی محدود شود و فرایند ارتباطی ناقص و ناکارآمدی به وجود آید.بنابراین ازطریق توضیح شش خصیصه ذاتی فضای مجازی درک و تصور درستی از آن به دست می آید.

دیجیتالی بودن

« به لحاظ لغوی دیجیتال به معنای بازنمایی چیزها و اطلاعات به عنوان عدد است. دیجیتال بودن یعنی دارای منطق ریاضی و ذات صفر و یکی بودن در مقابل هویت های کالایی که تابع منطق آنالوگ هستند». (عاملی 1391) در فرایند دیجیتال شدن داده ها ماهیت عدددی پیدا می کنند. به عبارت روشن تر واژه ها، تصاویر، صداها همه ماهیتی عددی دارند. ماهیت عددی داده باعث می شود تا افراد به هنگام جست و جو داده هایی را که کدگذاری عددی یکسانی دارند به دست آوردند و دامنه انتخاب گسترده ای پیش روی خود مشاهده نمایند. ویژگی دیجیتال بودن فضای مجازی یک خصیصه بنیادی این فضاست که در صورت حذف آن حیات فضای مجازی به مخاطره می افتد.

حافظۀ مجازی

«تمام اموری که از طریق داده ها وارد می شود؛ نگه داری می شود. در حافظۀ مجازی تمام داده ها فعال هستند»(عاملی،1389) حافظه مجازی قابلیتی است که امکان دسترسی به داده هایی را فراهم می کند که ممکن است به گذشته بسیار دور مطلق باشند. اما چون هنگام جمع آوری وارد جهان مجازی شده اند عمر استفاده از آن ها به پایان خود نرسیده است. حافظۀ مجازی اگر در مقابل حافظه فیزیکی قرار گیرد نقاط قوت بساری نسبت به حافظه فیزیکی برای آن قابل شناسایی است. در حافظه فیزیکی امکان فراموشی داده ای که انسان با تلاش به دست آورده است وجود دارد ولی در حافظه مجازی هیچ داده ای در معرض فراموشی قرار ندارد. حافظه فیزیکی یک فرد فقط متعلق به اوست اما حافظه مجازی می تواند هم متعلق به او و هم  متعلق به دیگران باشد. آرشیو وبلاگ یک وبلاگ نویس هم در اختیار خودش و هم در اختیار بازدیدکنندگان وبلاگ قرار دارد. بنابراین حافظه مجازی نقش مهمی در تعریف فضای مجازی و شناخت آن بازی می کند.

واقعیت مجازی بودن

«برخی ها اصل فضای مجازی را بر تخیل بودن وسورئال بودن قرار می دهند در حالی که فضازی مجازی مجاز یک واقعیت است یا یک مجاز واقعی است. تفاوت بین واقعیت در فضای مجازی و واقعیت این است که تفاوت بین یک چیز عینی است و یک چیز ساختگی، تفاوت بین طبیعت و صنعت است» (عاملی 1389). واقیت مجازی بودن بدین معناست که فضای مجازی یک واقیت است ولی واقعیتی که ماهیتی متفاوت با جهان واقعی است. به عبارت دیگر فضازی مجازی واقعیتی است که از نظر شکلی با واقعیت در جهان واقعی متفاوت است. به عنوان مثال گفت و گو هم در جهان مجازی و هم جهان واقعی وجود دارد یعنی گفت وگو دو نفر در چت به همان میزان واقعی است که گفت وگوی دونفر در یک کلاس. بنابراین اصل گفت وگو در هر دو جهان واقعی است و جریان دارد ولی نوع ارتباط متفاوت است. بنابراین مجازی بودن فضای مجازی به معنای غیر واقعی بودن این فضا نیست بلکه واقعیت فضای مجازی متفاوت از واقعیت جهان فیزیکی است.

غیر مرکزی بودن

«غیر مرکزی بودن یعنی امور موجود در فضازی مجازی هم در مرحله تولید وهم در مرحله مصرف وهم توزیع غیرمرکزی است» (عاملی 1389). « غیر مرکزی بودن در مقابل بوند قرار می گیرد. وقتی یک مطلبی وارد فضای مجازی می شود یک مطلب همه جا حاضر است بر خلاف جهان اول که وقتی یک متنی ساخته می شود امکان دسترسی در مکان دیگر به آن وجود ندارد»( عاملی،1391). در هنگام خرید روی خط به راحتی هزارن فرد می توانند با استفاده از کارت بانکی از یک بانک به صورت همزمان خرید کنند اما وقتی همین افراد در خرید معمولی خود بایدمیزان زیادی هزینه و زمان صرف کنند. یا زمانی که مقاله ای در پایگاه علمی قرار می گیرد امکان خواندن آن مقاله برای جمعیت بزرگ به صورت همزمان فراهم می شود در حالی که در کتابخانه تنها کسانی موفق به خواندن همان مقاله می شوند که زودتر ازبقیه افراد مقاله را به دست آوردند.

هایپر تکست بودن

«هایپر تکست بودن متن بیشتر به ارتباط یک متن با خارج از خودش اطلاق میشود. متن هایپر متنی است که ارتباطی را با سایر متون خارج از فضای متن موجود برقرار کند» (عاملی 1389). زمانی که از طریق یک سایت بتوان به چند سایت دیگر دست یافت می توان گفت که آن متن خاصیت هایپر تکست بودن را داراست. وقتی مخاطب کتابی در مورد موضوعی خاص می خواندن پیدا کردن کتاب یا یک اثر مشابه آن زمان بسیاری طول می کشد ا.ما وقتی همان مخاطب در فضای مجازی قرار می گیرد می تواند دائما متون متفاوت با اشکال مختلف را مورد استفاده کند. ویژگی هایپر تکست بودن فضای مجازی امکان دسترسی به متون با اشکال مختلف از طریق خود متن ها فراهم می کند.

تعاملی بودن

«تعاملی بودن تنها اختصاص به فضازی مجازی ندارد؛ ارتباط به مجرد این که بازخورد پیدا کرد تعاملی می شود. این محیط امکان تعامل رسانه ای را فرهم کرده است افراد با پیام های مختلفی ارتباط برقرار می کنند. بعد ایدئولوژیکی تعاملی فضاهای جدید؛ زمانی مشخص می شود که در رسانه های قدیم افراد مصرف کننده منفعل بودند در فضای مجازی تماشاگر و مصرف کننده تبدیل به کاربر فعال شده است»(عاملی1391). تعاملی بودن زمانی بهتر درک می شود که آن را در مقابل ارتباط یک سویه قرار قرار دارد. در ارتباط یک سویه همواره فرستنده پیامی را برای مخاطب ارسال می کند بدون این که واکنش گیرنده را در نظر بگیرد در حالی که در یک ارتباط تعاملی ارتباطی است که نقش فرستندگی و گیرندگی معنای خود را از دست می دهد و چرخه ارتباط با پیام های مختلف از سوی مشارکت کنندگن در ارتباط تدوام می یابد. سیستم نظر گذاری که در وبلاگ ها، پایگاه ها ... وجود دارد می تواند نمونه یک ارتباط تعاملی باشد. این ویژگی فضای مجازی تلاش این فضا برای احیای ارتباط چهره به چهره در دنیای واقعی می توان دانست.

شش شاخصی که در بندهای پیشین برای شناخت فضای مجازی توضیح داده شد امکان ایجاد درک مناسبی از فضای مجازی را  برای انسان ها فراهم می کند. از آن جا که فضای مجازی به عنوان یک فرارسانه نقش مهمی در زندگی انسان ایفا می کند شناخت بیشتر آن زمینه تعامل قوی تری برا برای انسان فراهم می کند. می توان گفت این شش ویزگی فضای مجازی مانند کلید های هستند که انسان ها بدون دست یابی به آن نمی توانند با فضای مجازی همراه شوند. تعریف هریک از این ویژگی ها موجب می شود تا خلاقیت انسان در فضای مجازی امکان بروز یابد چراکه در جهان واقعی نیز چنین است.

فردی که برای اولین بار وارد جهان مجازی می شود مانند نوجوانی است که می خواهد وارد یک مدرسه جدید شود تا زمانی که نوجوان به اندازۀ کافی از هم کلاسی های جدید، قوانین مدرسه جدید، اخلاق معلماننش شناخت کافی پیدا نکند نمی تواند ارتباط صحیحی با محیط جدیدش بر قرار کند. برای شناخت فضای مجازی ابتدا باید منطقی که این فضا بر اساس آن ساخته شده است را شناخت. منطق دیجتال پایه و اساس فضای مجازی را تشکیل می دهد. داده هایی که وارد فضای مجازی می شوند به صورتی عددی کدگذاری می شوند. داده های کدگذاری شده در صورتی که از طریق هریک از موتور های جست وجو درخواست شوند در اختیار کابر گذاشته می شود.

ویژگی دیجیتال بودن فضای مجازی است موجب از بین رفت فاصله های زمانی و مکانی می شود. مکالمه صوتی و تصویری با دوستی که در کشوری خارجی زندگی می کند، استفاده از مقاله ها کتاب های استادن ودانشجویانی که در عمر خود یکبار هم آنان را نزدیک ندیده ایم،... فرصت هایی است که ویژگی دیجیتال بودن فضای مجازی در اختیار ما قرار می دهد. می توان از ویژگی مذکور به عنوان ویژگی اساسی فضای مجازی یاد کرد که بدون آن فضای مجازی معنای خود را از دست می دهد.تاکیدی که در این نوشته بر خصیصه دیجیتال بودن می شود از آن روست که پیش از فناوری مجازی هیچ رسانه ای از این ویژگی برخوردار نبوده است.

اازآنجاکه «فضای مجازی بیشتر از صنعت نانو امکان کوچک سازی دارد و این به دلیل داشتن ویژگی دیجیتالی بودن است» (عاملی1391). بر اساس همین ویژگی است ویژگی هایپر تکست بودن،غیر مرکزی بودن و حافظۀ مجازی به وجود می آید. اگر امکان کوچک سازی داده ها از طریق رقومی کردن نبود هیچ گاه حافظه مجازی متولد نمی شد چون حجم داده ها بسیار بالا مانع از نگه داری آن می شد. ویژگی غیر مرکزی بودن در صورتی شکل می گیرد که داده ها به گونه ای کوچک شوند که امکان انتقال سریع یک متن از تولید کننده به مصرف کننده افزایش یابد و به گونه ای که دیگر تولید کننده امکان تسلط کامل بر متن تولید شده را نداشته باشد.

بنابر آنچه گفته شد؛ اسنان امروز پای در دنیای جدیدی گذاشته است که زندگی در این دنیا بدون شناخت آن برای او ممکن نیست. در این نوشته سعی شد تا از طریق توضیح اجمالی شش خصیص فضای مجازی راهی برای شناخت این فضا مشخص شود. گرچه ذکر این ویژگی ها به تنهایی برای شناخت فضای مجازی کافی نیست اما می تواند یکی از اولین مراحل آشنایی با این فضا باشد. ویژگی های دیجتال بودن، حافظه مجازی، واقعیت مجازی، غیر مرکزی بودن، هایپر تکست بودن و تعاملی بودن فضای مجازی هریک  درک افراد از فضای مجازی را افزایش می دهد اما در بین این ویژگی هاشناخت خصیصه دیجیتال بودن به دلیل نقشی که درتعریف ذات فضای مجازی دارد، حائز اهمیت خواهد بود. بنابراین این شش ویژگی را می توان کلید واژه های اساسی در مطالعات فضای مجازی نام برد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: